OTAR KACAİA ŞKALA ROPORTAJI

Aleksiva: Sokonuri ret? Mundes dibadit? Muǩo ǯaneri ret? 
Kacaia – 192ʒ ǯanaşi 29 Mariaşinas dovibadi Mart̆vilişi Raionişi oput̆e Banžas. Aǯi otxoneçidomaşkvitani ǯanas mevulur. Otxoneçidoaşi kodovut̆ali.
Aleksiva: So irdit?
Kacaia: Ma virdi Banžas. Ma dovibadi oput̆arişi ocağis. Nana çkimi do baba çkimis onǯopulu var uğut̆es, mektebişa xtimeri var rt̆es çkar. Baba çkimis bergi okaçut̆u do Lazut̆i xaçkumt̆u. Nana çkimi ocağis ont̆ules oǯǩert̆u, xolo ǩolmanis çai ǯilumt̆u. Baba çkimiti kort̆u ǩolmanis, mati mixaçkapun ǩolmanis da, 
mamgure vort̆işi do ek viçalişamt̆işi emeğişi ndğa miç̌arumt̆es. 19ʒ9 ǯanas Banžaşi geç̌ǩaponi nǯopula dovoçodini ǩai marǩapeten. Edo Tiflisişi universit̆eşa dokumanepe çkimi kamaviği ayni ǯanas.
Karçava: Nam faǩult̆es meçit dokumanepe?
Kacaia: Dokumanepe mepçi filolojişi faǩult̆es. Edo kemç̌opes, imtiani dixo kemç̌opes. kogevoç̌ǩi ogurapus.
Aleksiva: Ocağis Margaluri isinapamt̆it-i?
Kacaia: Ho. Nana, baba, nandidi, p̌ap̌uli, emuşi baba, p̌ap̌uli do mteli entepe Margalepe t̆es.
Aleksiva: Kortuli kuçkit̆es-i?
Kacaia: Kortuli iris kuçkit̆u. Muşeni-ki, Imereti xolos ren. Xolo Banžas skidut̆es Yahudepe. Entepe Kortuli isinapamt̆es.
Karçava: Margaluri va isinapamt̆es-i?
Kacaia: Var. Margaluri uçkit̆es, ognamt̆es ama Kortuli ğarğalapt̆es. Banžas ocağis Kortuli dido mʒika isinapamt̆es, mteli Margaluri, moro. Aǯi Kortuli isinapaman. Edo maartani ǩlasi dovoçodini, majurani do ǩaimamguroni bereşi coxo kogemadu. Mamgurapalapeti dido ǩai miqonut̆u: Dimit̆ri Uznaže, Arnold Çikobava, 
Varlam Topuria, Giorgi Axvlediani, Aǩaǩi Şaniže, Şota Žižiguri, Ǩot̆e Bakraže, Şalva Nuʒubiže...
Aleksiva: Guram Ǩart̆oiziati içinmat̆-i?
Kacaia: Var, var. Guram Ǩart̆ozia 10 ǯana çkimden ǯut̆eli ren do heya Nokalakişen ren, baba muşi ren ekolen. Banžaşen Nokalakişakis orvo ǩilomet̆ro kogožin.
Karçava: Danelia kort̆ui tkvaniş ǩala?
Kacaia: Ko, muç̌o vart̆u! Universit̆es rt̆u, felsefeşi faǩult̆es. Sergi Danelia ren Banžuri. Nageberaoşen ren, ama Banžas irdu. Oxoriti Banžas kuğut̆u. Ama doğuruşi berepek emedeni kogamaçes. Aǯiti kogedgin oxori muşi ek, ǯut̆eli oxori ren, jur ǩat̆oni. 
Karçava: Tkva kogiğunani oxori ek doskideri?
Kacaia: Ko, ma miğun. Mevulur-movulur, ama xut fara gomit̆axes do mutu va domit̆ales. Xoloti ekonuri Margalepek qves am dulya. Mcveşi notkvames na ren steri vuǯvi: “P̌arisişen miti moxtu-i? Tkvani noxvene ren!”-ya do. Edo, majurani ǩlasi voçodinamt̆i do Ǩorneli Ǩeǩeližes mcveşi Kortuli lit̆erat̆uraşi ist̆oriaşi sinavi 
mepçamint̆uşi, 22 Mbuloras dadi çkimi komoxtu do miǯu: Otari naşkvi mteli ondepe, didi ǩabğa kogeiç̌ǩu-ya. Mati majurani ndğas sinavi komepçi do oput̆eşa govikti. 22 Mbuloras ǩabğa kogeiç̌ǩu do 2 Mariaşinas asǩerişa mendamiqones. Edo doviqvi asǩeri! (ižiʒams).
Aleksiva: So giqones asǩerişa?
Kacaia: ǯoxle Kuteşişa (Kutaisişa) mendemiqones. Oǩule vort̆i Bakuşi xolos, Aliat̆-p̌rist̆eni na coxons ar svas. Murgvalis ca va geçans. Çoli ren da! Ekoleşen Tiflisişa komomiqones xolo, aǯi Ç̌avç̌avažeşi Universit̆e na ren, ek ar binas vort̆it aş tutas. Ekşen Apxazetişa, Gagraşa mendamiqones. 2 tutas ek kodospkidi. 
Eşo iqu ki çxoro tutas asǩeruli nǯopulas viǩit̆xumt̆it. Asǩeruli nǯopula dovoçodinişi oşiştişi (yüzbaşı) coxo komomçes. Oǩule mendemiqones Voronejişi (Rusyaşi noğa, Voronej) savaşi na iqven svaşa. Aya rt̆u 1942 ǯanas. Çkini taburi rt̆u 174-ani, oǩule eya diqu 46-ani muhafizona. Edo Almanepe St̆alingradişi 
eç̌opinuşa mulurt̆esşi, çkin mendemiqones Mosǩovaşi jile, Ǩalininişi cepxeşa. Edo ǩalininişi cepxes ǩabğa vikomt̆i man, 194ʒ-44 ǯanapes. Oǩuleti Balt̆iǩa Zuğap̌icis, Ǩeningsbergisti ǩabğa vikomt̆i.
Karçava: Çkar Almani doğuriniti?
Kacaia: Bo, ma art̆ilerist̆i (t̆opç̌i) vort̆i, edo mis moxvadu, mis va moxvadu solen miçkit̆as? Didoti miqvilapun mondo...
Karçava: Edo antepeşǩule Fenrixiş ǩala muç̌o ret?
Kacaia: Kuçkin emus. Mu ren giçkini? Ma çkimi oxoris vort̆i. Si moxtaşi mot mulur cegeri? Mu migorum? Edo ma şaǩa moğodapt̆es: Si Almanepes ǩurşumi ost̆olamt̆i do emukti Almanyas svara kogamagiğu ya. Edo haşo. Çkva cepxepeti kort̆u: Balerusişi maartani, majurani, masumani cepxe, Uǩraynaşi maartani, 
majurani do haşo... Mteli vit̆oar cepxe kort̆u. Eǩule ǩabğati diçodu. Ma gobikti. Gobiktişi 22 ǯaneri kovort̆i. Universit̆es, xolo filologiaşi faǩult̆es oǩitxus mevaqoni. Dovoçodini, edo Aǩaǩi Şanižek mast̆eri kemç̌opu mcveşi Kortuli nenaşi ǩatedras. Tezi dop̌i ek. Oǩule viçalişamt̆i Omjore Osetişi p̌edagogiǩuri 
enst̆it̆ut̆is. Ek moşkves yani. 12 ǯanas ʒxinvalis, am universit̆es viçalişamt̆i. Dersepe mepçamt̆i do ǩatedraşi tigemçanu vort̆i. Edo çkimi mamgurepe miti kort̆una, aya sixintis mitik va aǩatu, ǩabğas mitik va aǩatu işt̆e. Bo, omjore osetis p̌roblemi var t̆u da çkar.... Edo 1952-şen 1971-şakis ek viçalişi. Ç̌avç̌avažeşi 
Universit̆es gonǯǩimeri yarişmas amapti do doviqvi Kortuli lit̆erat̆uraşi ǩatedraşi doçent̆i. 1972-sti Kortuli lit̆erat̆uraşi ǩatedraşi deǩani doviqvi. Akti yarişma iqu. Yarişma coxons do goşagora rt̆u da! Mitik va amaxtu yarişmaşa, zaten eǩonari karakterist̆iǩa miğut̆u-ki, mitis va gvabedu. Edo ǩomunist̆epeşi oras aşo rt̆u, 
yarişma yado mtinişi aşo goşiqonamt̆es. ʒ ǯanas deǩani kovort̆i. 1974-s domǯopxes Ç̌avç̌avažeşi universit̆eşi rekt̆orişi memşvelu, oǩitxuşi bolumis. Aǯi Ç̌avç̌avaže coxons do hemorapes P̌uşǩinişi enst̆it̆ut̆i gyožit̆u. 10 ǯanas kovort̆i hek. Ǩat̆a ǯanas 7000 mamgure miqonut̆es. Oǩule domaç̌ǩindu, dovuǯvi 
rekt̆oris do xolo rekt̆orişi memşvelu domǯopxu. Mara mçkinacobaşi bolumis. 12 ǯanas ham p̌ozisionis kodopskidi. Edo ar ndğasti rekt̆oris kart̆ali dovuç̌ari: Mendemoşkvi ma do. Ma dido mat̆erialepe ǩoroberi miğut̆u Margalurişeni do heyas oç̌aru mint̆u. Ti muşiten va inç̌arat̆u ki? Edo mevaşkvi himinepe.
Aleksiva: Mundes iduşunit mat̆erialepe oǩorobu, Margaluri nenapunaşeni?
Kacaia: Dido oraşendoni, ağnemordalobaşendoni p̌ǩorobum. Nç̌ela miğut̆u p̌anda. Voǯǩert̆i-ki, ar mutxani koren do coxoti kuğun, ama mitik var ixmars, gondinun. Edo doloviç̌arumt̆i aşo nenape. Ar ǩoçi ren, Kortuli nenaşi p̌ropesori, Leo Ǩvaç̌aže, aǯi 101 ǯaneri badi ren. Emus aya ǯigni komevuğişi, ğvas xe 
momotxu do, “Ç̌e, aya mundes gaxvenu, p̌anda çkini ǩala va rt̆ii?!-ya miǯu. Mati, ndğaleri tkvani ǩala vort̆i do seris do xolo sabat̆oni, mcaçxas aya p̌ç̌arupt̆i ma vuǯvi. Eeh, dido govulut̆i, oput̆eşen-oput̆eşa, neǩnaşen-neǩnaşa, Samargalo kogopti. Galişi raioni eç̌opineri va rt̆u do ekonuri nenapeşi doloç̌aruti 
komevoç̌işini. Yani, Margalepes nenape kevoʒxi do xolo entepes govuktini! Zurab Sarcvelažekti memişvelu dido. Oǩule ar foni kort̆u: “Gonǯǩimeri Sosiyet̆i: Okortura”, emuk 14800 dolari kogamamirtes, edo gamoşkumaluş oxori na ren “Neǩeri”-k kogamoşku maartani, majurani do masumani ciltepe. Majurani cildi soti 
var ižiren andğa. Edo ma monžinu minon xolo, nenape komiğun, va bğuri mʒika oras na am ǯanas meşaviğare do Margalepes hediye mevuşkvare. Edo ma xolo mu minon, tkvanisteri toligonǯǩimeri berepe na renan, ent̆eresi na uğunan, entepek keç̌opan haya Margaluri nenape do Lazuris konunziminan, Lazuristi 
heya nena koren-na konunç̌aran, edo haşopeten miğut̆asenan Ǩolxuri, Lazuri-Margaluri pşeri nenapuna.
Karçava: Margaluris naǩo nena ren? Na zop̌onan steri zmnaşi goǯomʒxva 8ʒ uğun Margaluris edo antepe zmnapes goǯumʒxva na mʒika var iqven....
Kacaia: Meç̌ireli iven aşopeten oǩoroʒxu. Edo 8ʒ-ti va ren goǯomʒxva. Bazik 42 ren ya zop̌ons, bazik 9ʒ, ama 45 ren da: ʒ0 meç̌ireli do 15 perpu goǯomʒxva. Ma aǯi dopxedi do ǯoxleni ciltepes na vart̆u nenape ham ciltis komeşaviği na maxvenet̆u ǩonari. Ma savaşişi emekçi na vore şeni, p̌ensioni miğun, eya 
dop̌ǩorobi do aya svara kogamaviği. Edo na ptkvisteri ma hantepe Margalepes mevuşkumer, Lazepes, Ǩolxepes mevuşkumer.
Aleksiva: Lazuri nenaşi jin oçalişu gint̆es-i? Vana giçalişapunan-i?
Kacaia: Var, Lazurişen va miçalişun. Mint̆u yani, dido mint̆u oxtimu Lazonaşa do mçkinacuri Lazurişi ogurapu, muşi dialekt̆epeşi ogurapu, ama va moşkves. Gramat̆iǩuli normape, heşo-haşo komiçkin Lazuri, ama nena got̆axu miǩorems...
Lazepes mçxurepe uqonut̆es, şilyapete şuri. Haşo Mart̆vilişi golapeşa mupinamt̆es do ek omcvinamt̆es. Ama eçidovitoşǩitis onžğona dinǩilu do diçodu. Mesela Avropaşi memleketepe: It̆alia, Fransa, Ingilt̆ere, Almania, Port̆ugalia, mteli svaşa xtimeri vore muç̌o na t̆urist̆i. Ama Lazonaşa va moşkves.
Aleksiva: Turketişa idit-i?
Kacaia: Var, var! Turketis muç̌o var, ek vort̆i, Mp̌olis vort̆i jur fara. Mara onžğonaşǩele, aşo Lazona do T̆ao-Ǩlarcetişa va moşkumert̆es. Vamiçkin muşeni rt̆u aşo. Iven ki, uçkit̆es ek Çkineburape na rt̆es dido do emuşeni va oşkumert̆es. Do aşo iqu. Mint̆u oxtimu da, ma dido nenape miğun Lazuri do Margaluri, 
artiǩartişa menziminaperi, edo emuşeni oçalişuşa oxtimu bgorumt̆i, ama var iqu. Aǯi, Almanuri ar nenamçkinace na ren, Hainʒ Fenrixi, hemuk ağani kitabi doç̌aru, coxons: “Kartveluri Nenapeşi Eşaʒxunu” Almanuri nenaten. Ağani Kortuli nenaşi gramat̆iǩuli goǯǩomiluşi ambai muk nç̌aru, mcveşi Kortuli nenaşeni Zurab 
Sarcvelažek, Margalurişeni ma, Lazurişeni Guram Ǩart̆oziak do Şonurişeni rahmet̆li Aleksandre Onianik.
Aleksiva: Tkvani nenapunas nam nena nam dialekt̆işen ren va nunç̌ars do muşeni?
Kacaia: Maotxani ciltis koren. Ama ma ǩarta nenas oput̆e do sva muşi mevuç̌arat̆işi, antepes sum cilti var do 5 var dubağut̆u. Edo hamuşeniti para va ren, paraa! Mu ren giçkinani? Sergi Danelia kort̆u, filosofosi, Banžari t̆u. Tedo Saxoǩia, didi etnografi Banžarepeşi sica rt̆u. Eprem Zakaraia, didi hekimi Banžari rt̆u do 
ǩata mapxas Banžaşa mulut̆u, hekonurepes upareli ǩarumt̆u. Grişa Ǩeǩelia rt̆u, hekimi, Xarǩovişi universit̆e çodineri. Mixa Ǩeǩelia rt̆u xolo, çkimi matematiğişi mamgurapale, Odesaşi universit̆eşi çodineri. Mapxas mteli Banžaşa muit̆es, kodoxedut̆es do isinapamt̆es. Margaluri isinapamt̆esşi ek çkva nena var 
ognamt̆i. Oǩule Rusuliten kogyoç̌ǩamt̆es do Rusuli xvala ignapet̆u. It̆alyanuriti kuçkit̆es do ham nenatenti isinapamt̆es. Edo ma, bere vort̆işi haşo ǩoçepes voǯǩert̆i do haşopeten virdet̆i....
Aleksiva: Lazuri do Margalurişeni mu iduşurt?
Kacaia: Mu ptkva. Enni ǯoxle, Guria-Aç̌ara-Imereti Ǩolxepeşen, Laz-Margalepeşen kamuiçodu. Kamovaǯǩit artiǩartis. Emuşǩuleti, T̆ramt̆ra do Lazonaşa Turkepek komoxtesşǩule mteli diçodu. Mendra doviqvit artiǩartişa...
Karçava: Ç̌it̆a nenape gondinunan, globalizasionik oğurinams aşo nenape. Mesela Margaluristi var uğun ǩai xali: Abaşa do Potis gondinu.
Kacaia: Mart̆vilisti heşo ren...
Karçava: Ho. Inçxurişi ğalişi molendeǩele dido var isinapen Margaluri. Edo haşo xali oktiruşeni, nena oçvalu do moşletinuşeni mu p̌aten?
Kacaia: Antepes obecğu var unon. Noseri, ǩai p̌olit̆iǩa dvaç̌in. Enni beciti ren, -tkva oncğore mo gavet̆an Margalurişi osinapuşa do artiǩarti ǩala ǩont̆akt̆i giğut̆an. Edo, andğaneri ndğas, 21-ani oşǯanuras haşo dulyapeşeni gazeta koren, radio koren, t̆elevizioni koren... Bo mu gomaşinu aǯi. Jur mamgurapale oxorcak 
Okorturaşi devleturi t̆elevizionişa igzales do ek ambai meçes-ki, Margaluri nenapuna mot gamoşkvesia? Daha ǩai ivet̆u ya-ki, Xevsuruli, Pşavuri do çkva dialekt̆epeşi nenapunape gamoşkumalu ya! (Gamoşkumaleri na ren var uçkinan) Edo am dulyapeten ya tkvan Margaluri sep̌arat̆izmis mxuci meçaptia. İveni? 
mamgurapales aşo mutu atkveni? Edo mati, svara çkimişi p̌rezent̆asionişi ndğas keviseli do gonǯǩimeri nenaten doptkvi: “Ma, Otar Kacaia, Margaluri sep̌arat̆izmis mxuci mepçap-ma, let̆a koren, do nena do mçkinacobaş ǩele mutu domaç̌iret̆esna, eya dop̌i do hak goǯagižinan!”-ma. Yani ma mteli Samargalo 
ǩuçxeten govili. So va dopxet̆i do so va meşabcant̆i mis uçkin. Mat̆erialepe xoş oǩorobuşi t̆u! Edo soti aşo ǩoçepe va mažiru da! Haǯi, ar do jur mitxani ren-na, Rusepek na zop̌onan steri “Ǩarta ocağis ar vamskva iqven!”. Edo Margalepes amǩata oduşunu mot var axenasenan? Mara var ikoman da. Kort̆es 
“mapaluist̆epe” do aferist̆i Aşordiaşi grubi do hemuten diçodu.
Karçava: Ho. Aǯi Lazepeti korenan Turkies, Mara Turkuli devletişi gedgimus entepes didi ǯili var meşužinan. Ar do jur komut̆ani uqonuna-na, eya dido mutu va ren. Ama, Margalepe çkva xalis renan. Ham devleti, Okortura çkvapeşen dido Margalepeşi xveneri ren, upi doloberi miğunan do Margali akşen va gamiǩaten! 
Hamuk va mişaxtu antepeşi nosişa. Edo xolo mu ǩǩitxat̆it: Berepe tkvanis Margaluri uçkinani?
Kacaia: Var uçkinan. Biç̌ik oxoǯonaps do ğarğalaps mʒika-mʒika, ama zori aven. Bozokti nana do baba çkimi saği rt̆esşakis Banžas irdu edo hemukti oxoǯonams, ama var asinapen. Entepeşi berepes var uçkinan. Ma xvala vore ak do mis vuğarğala, ti çkimis-i? Nusa çkimi Raç̌veli ren, Kortulnenoni, baba Raç̌veli 
uqonut̆u, nana Kartleli do amus Margaluri va uçkin. Nandidi muşi xoş Margali rt̆u, gvariten Xarebava, Mara emukti ak skidut̆u do Kortuli isinapamt̆u. Aşo ren. Antepes xvala gvari uğunan Kacaia’do diçodu... (Mota muşis ucoxams) Mari! Nana skani soren, komoxtas aşo! (Nusa muşiti mulun do ǯoxle goǯamidgitunan, 
Otarik ǩitxoms:) 
Haǯi antepek mǩitxoman: Motalepe tkvanis Margaluri kuçkinan-ya? Mu coğap̌i mepça? 
Nusa: (Mʒika elvažiʒinen, oncğoroni steri) Var uçkinan, var...
Kacaia: Ǩai, si idi do ar moǯǩedit da, sofra-mofra gominǯǩit... 
Aleksi: Edo çodinas, derneği çkinişi maǩaturpes, Turkyes na skidun Lazepes mutu mesaji meçapti?
Kacaia: Lazepes ma ǩaobas vuxarsuvam. Ma ist̆oriaşen miçkin-ki, Turkieşi filo Lazepes okaçut̆es, mamzuğale mileti ren. Xolo çkini ǩala artot mcveşi Ǩolxuri ǩult̆uraşi mirasçepe renan. Zori ren miçkin, ama, Lazepes ar toliten çkini ǩeleti uǯǩomilut̆an. Çkin dido noseri, ç̌ǩvineri, ǩult̆uroni milleti voret. Mcveşi ǩult̆uri 
miğunan do am mcveşi ǩult̆uri do mirasi na moxtasen ndğalepe çkinişeni oxmaruşi voret.
Aleksiva, Karçava: Didi mardi giǯomert Otar cumadi.
Kacaia: Ixelit berepe. Haǯi haşo moǩaptat do ar jur ǩvanʒa opşvat, dovixvamat...

İrfan ALEKSIVA – Givi KARÇAVA